از چه موتور جستجویی استفاده کنیم؟

اولین پرسشی که به وجود می‌آید، این است که مشکل گوگل چیست؟ و این که چرا باید از موتور جستجویی جز گوگل استفاده کنیم؟ دوستم بهنام در مطلبش در مورد حریم خصوصی توضیحاتی مختصر راجع به حریم خصوصی (به انگلیسی: privacy)، دلیل اهمیت آن و نقض این حریم توسط شرکت‌های غول مانند گوگل و مایکروسافت داده که می‌توانید آن را مطالعه کنید. در این مطلب، توضیح می‌دهم گوگل چطور حریم خصوصی کاربرانش را نقض می‌کند و چه راه‌حل هایی برای کوتاه مدت و بلند مدت وجود دارد؟

اول: موتور جستجوی گوگل چطور حریم خصوصی را نقض می‌کند؟

توجه کنید که در صورتی که نقض حریم خصوصی توسط گوگل را محدود به موتور جستجویش نکنیم، ابعاد ماجرا بسیار بزرگ‌تر،‌ مهم‌تر و خطرناک‌تر می‌شود. اما این‌جا در نظر می‌گیریم که شما تنها از موتور جستجوی گوگل استفاده می‌کنید و به عنوان مثال از یک تلفن‌همراه اندرویدی رایج، جیمیل، گوگل درایور و دیگر خدمت‌های ارائه شده توسط گوگل استفاده نمی‌کنید.

موتور جستجوی گوگل بر اساس تاریخچه جستجوی شما، رفتار شما در صفحه‌ی نتایج جستجو و دیگر موارد، تجربه کاربری را برای شما «شخصی‌سازی» می‌کند. این به این معنی است که نتایج جستجو بی‌طرف نیستند. شاید این در نگاه اول به نظر مفید و بسیار خوب بیاید. اما این شخصی‌سازی یک عیب بزرگ دارد: شما از گوگل اطلاعات را دریافت می‌کنید و در واقع دریچه‌ی شما به دنیای دیجیتال است. افکار و عقاید تا حد قابل توجهی تحت تاثیر اطلاعاتی هستند که شما از بیرون دریافت می‌کنید. و در دنیای امروز حجم زیادی از این اطلاعات از وب دریافت می‌شود. در نتیجه گوگل می‌تواند تا حد خوبی روی افکار و عقاید شما تاثیر بگذارد. و این افکار روی تصمیمات شما تاثیر می‌گذارند. بسیاری از مواقع دانستن یک حقیقت ناقص گمراه‌کننده‌تر از ندانستن آن است. ممکن است گوگل به شما دروغ نگوید. اما با هدایت شما به حقایقی که ناقص هستند، مسائل را برای شما دگرگون القا کند.

شاید این موارد شبیه به «توهم توطئه» باشند. ولی زمانی که گوگل دریچه‌ی شما به وب است و شناخت خوبی از شما دارد، گوگل این قدرت را دارد که روی شما این‌چنین تاثیری بگذارد. و این موارد جدای از مواردی است که گوگل به عنوان «تبلیغات» نمایش می‌دهد. توجه کنید که امروزه با پیشرفت علوم کامپیوتر، یادگیری ماشینی و هوش مصنوعی، گوگل نیازی ندارد تا افرادی را استخدام کند که این موارد را مدیریت کنند.

علاوه بر موارد فوق، طبق افشاگری های ادوارد جوزف اسنودن، گوگل و دیگر شرکت‌ها در حال دادن اطلاعات کاربران به سازمان‌هایی مانند NSA و CIA نیز هستند.

و همان‌طور که در بند اول نوشتم، این مشکلات، به این عمق، تنها در صورتی وجود دارند که یک کاربر، تنها از موتور جستجوی گوگل استفاده کند.

راه حل

در کوتاه مدت

در کوتاه مدت می‌توانید از یک فراجستجوگر (به انگلیسی: meta search engine) استفاده کنید و مستقیم با گوگل در ارتباط نباشید. یک فراجستجوگر، خودش عملیات جستجو را انجام نمی‌دهد و در عوض به یک یا چند موتور جستجوی دیگر وصل می‌شود. ساخت یک همچین چیزی طبیعتا از ساخت یک موتور جستجو ساده‌تر است. اما هنوز هم چالش‌های خود را دارد. البته فراجستجوگر‌های زیادی وجود دارند. اما شما باید از گزینه‌ای استفاده کنید که به حریم خصوصی کاربرانش احترام می‌گذارد. احتمالا ذره‌بین از همراه‌اول یک گزینه مناسب نیست. یک گزینه جامع که می‌تواند به تعداد بسیار زیادی از موتور جستجو‌های متن، تصویر، مقاله و غیره وصل شود، سرکس‌ان‌جی(searxng) است. خوش‌بختانه کاربران زیادی به صورت خیریه و داوطلبانه نمونه‌های آن را میز‌بانی می‌کنند. یک فهرست را می‌توانید در https://searx.space/ بیابید. هم‌چنین خودتان نیز می‌توانید با تهیه یک دامنه و سرور (به فارسی: کارساز)، یک نمونه را میزبانی کنید. در این میان پروژه موآ از یکی از هم‌وطنان نیز قابل توجه است که انشعابی از سرکس‌ان‌جی است. توسعه‌دهنده پروژه خود ارائه‌ای در یکی از دورهمی‌های کرم‌های کامپیوتر داده است که در پیرتیوب از این پیوند قابل تماشا است. به طور خلاصه توسعه‌دهنده این پروژه که نامش موآ می‌باشد، روی بهبود سرکس‌ان‌جی و به خصوص بهبود آن برای کاربران فارسی‌زبان تمرکز کرده است.

دلایلی که استفاده از چیزی مانند سرکس(ان‌جی) بهتر از وصل شدن مستقیم به گوگل است به موارد زیر خلاصه می‌شوند:

• بسیاری از روش‌هایی که وب‌سایت‌ها شما را می‌توانند شناسایی و ردیابی کنند، با اجرای جاوا اسکریپت روی مرورگر شما انجام می‌شوند. جاوا اسکریپت به خودی خود چیز بد یا خوبی نیست. اما گوگل استفاده‌های خوبی از آن نمی‌کند! زمانی که به سرکس وصل می‌شوید و آن به گوگل (یا هر موتور جستجوی دیگری) وصل می‌شود، این راه بر گوگل بسته می‌شود. همان‌طور که احتمالا متوجه شدید، تغییر آدرس اینترنتی(به انگلیسی: IP address) با پروکسی یا VPN دردی دوا نمی‌کند.
• ممکن است جاوا اسکریپت را روی مرورگر خود برای گوگل غیرفعال کنید. با این‌حال هنوز هم گوگل می‌تواند با روش‌های دیگری مانند IP و رفتارشناسی، شما را ردیابی کند. به علاوه که کوکی‌ها هنوز هم راه خوبی برای ردیابی کاربر بر روی یک وب‌سایت هستند. کوکی‌ها نیز مانند جاوا اسکریپت چیز بدی نیستند ولی استفاده‌های بد از آن وجود دارد. چند سال پیش، اتحادیه اروپا وب‌سایت‌ها را مجبور کرد تا در صورت استفاده از کوکی برای منظور‌های مختلف از کاربران اروپایی اجازه بگیرند. این حرکت اتحادیه اروپا جهت کمک به حفظ حریم خصوصی شهروندانش بود.
• زمانی که تعداد قابل توجهی کاربر از یک نمونه سرکس استفاده کنند، جستجو‌ها باهم مخلوط شده و کار برای ردیابی سخت‌تر می‌شود.

علاوه‌بر موارد فوق، سرکس یک نرم‌افزار آزاد است.

در دراز مدت

در دراز مدت کاربران وب نیاز به موتور جستجویی دارند که به حریم خصوصی اهمیت دهد و همچنین تحت اختیار خود کاربران باشد. از آن جا که یک موتور جستجوی بزرگ منابع زیادی مصرف می‌کند، احتمالا منطقی‌تر است که یک موتور جستجوی نامتمرکز داشته باشیم. در حال حاضر یاسی(Yacy) تلاش می‌کند تا این ایده را پیاده‌سازی کند. در این معماری، جستجو‌ها پخش شده و دیگر یک شرکت(یا شخص) مانند گوگل صاحب همه چیز نیست. می‌توانید با هزینه‌ای برای خودتان و خانواده یا دوستان یک موتور جستجو راه بیاندازید. البته هنوز تا این رویا فاصله داریم اما روز به روز فاصله‌ها در حال کم‌تر شدن است!